Giới thiệu chung
Vòng tròn bậc 5 (Circle of fifths) là một trong những kiến thức nhạc lý vô cùng quan trọng trong guitar đệm hát. Hợp âm chủ là gì tùy thuộc vào dấu hóa của bài (thăng hoặc dán) bài nhạc đó và làm sau để biết được các hợp âm sử dụng trong bài hát là gì, chúng ta cần nắm được Vòng tròn bậc 5.
Trước khi bắt đầu với vòng tròn bậc 5, bạn hãy chắc rằng đã nắm được về dấu hóa cũng như là các dấu hóa tương đương, nếu chưa thì đọc lại bài học trước nhé !
Vòng tròn bậc 5 là gì?
Nói một cách hack não, Vòng tròn bậc 5 (Circle of Fifths) còn được mệnh danh là “Vòng tròn bậc 4” (đọc phần sau sẽ hiểu ^.^), là một trong những nền tảng của nhạc lý.
Nói một cách đơn giản, đó là một sơ đồ minh họa mối quan hệ giữa tất cả 12 nốt “cơ bản” của nhạc lý. Hãy coi nó như là “Tỷ lệ vàng”. Đó là một khái niệm trừu tượng chủ yếu dựa trên các tỷ lệ theo toán học (tần số âm thanh), nhưng chúng ta sẽ chỉ xem xét ứng dụng thực tế của nó trong âm nhạc.
Vòng tròn bậc 5 là một công cụ tiện dụng mà bạn có thể sử dụng để lấy các dấu hóa tương đối của âm giai. GuitarShare đã đề cập trước đó rằng các âm giai chia sẻ các dấu hóa có liên quan với nhau. Sơ đồ Circle of Fifths là một bảng sắp xếp các âm giai trưởng và thứ theo các dấu hóa của chúng (như trong hình)
Biểu đồ trong hình được chia như sau:
- Vòng trong: âm giai thứ
- Vòng giữa: âm giai trưởng
- Vòng ngoài cùng: dấu hóa
Vì vậy, nếu bạn đang tìm kiếm âm giai trưởng tương đương của âm giai B♭ , chỉ cần xác định âm giai trưởng ở vòng giữa. Âm giai tương ứng trên vòng trong ở trường hợp này là G thứ – là âm giai thứ tương ứng của nó. Vòng ngoài biểu thị dấu hóa của chúng, là hai dấu giáng (cả hai thang âm đều có nốt B♭ và E♭ ).
Vòng tròn bậc 5 hoạt động như thế nào?
Dưới đây là phần giải thích đơn giản về cách hoạt động của Vòng tròn bậc 5 – Circle of Fifths:
Chữ ‘bậc năm’ đề cập đến bậc năm hoàn hảo, mà GuitarShare đã giới thiệu trong bài học về các hợp âm cơ bản. Loại bậc năm này nằm trên nốt gốc của nó 7 nửa cung.
Trong Circle of Fifths, mỗi bước theo chiều kim đồng hồ đại diện cho một ‘chuyển động’ bậc năm hoàn hảo. Ví dụ, bắt đầu từ phía trên cùng, khoảng cách giữa C đến G là 7 nửa cung – một bậc năm hoàn hảo.
Sau đây là lý do tại sao biểu đồ còn được gọi là “Vòng tròn bậc 4”: Mỗi bước theo hướng ngược chiều kim đồng hồ đại diện cho một “chuyển động” bậc bốn hoàn hảo, là khoảng cách của 5 nửa cung. Lấy B♭ làm ví dụ, điểm bậc bốn hoàn hảo sẽ là E♭.
Điều quan trọng cần lưu ý là bất kể bạn đang đọc biểu đồ theo hướng nào, ‘chuyển động’ bậc bốn hoặc bậc năm hoàn hảo luôn luôn đi về phía trước từ nốt gốc, không bao giờ quay lại. Như đã giải thích, một bậc năm hoàn hảo từ C trưởng là một G trưởng (theo chiều kim đồng hồ), nhưng một thứ tư hoàn hảo từ C chính là F (ngược chiều kim đồng hồ).
Áp dụng các giọng tương đương cho âm giai
Bây giờ bạn đã biết về các giọng tương đương, đã đến lúc bắt đầu với nội dung thú vị: áp dụng chúng trên cây đàn guitar của bạn.
Âm Giai là gì ?
Trước đó, chúng ta đã đề cập rằng các âm giai tương đương có chung các nốt nhưng có các nốt gốc khác nhau. Vì vậy, trong khi các nốt của âm giai trưởng và âm giai thứ tương đương của nó giống hệt nhau, các âm giai bắt đầu trên các nốt nhạc khác nhau. Dưới đây là âm giai G trưởng và âm giai thứ tương ứng của nó – âm giai E thứ, ví dụ:
Như bạn có thể thấy, âm giai E thứ bắt đầu ở nốt thứ sáu của âm giai G trưởng. Để cung cấp cho bạn một hình ảnh rõ ràng hơn về việc nó trông như thế nào trên phím đàn, hãy xem hai sơ đồ dưới đây.
Đầu tiên là âm giai G trưởng ở vị trí đầu tiên, với nốt thứ sáu – nốt E được đánh dấu. Các chấm trắng đại diện cho các nốt G.
Tuy nhiên, sơ đồ thứ hai minh họa cách âm giai E thứ trùng lặp với âm giai thứ tương đối của nó. Nó bắt đầu ở nốt thứ sáu của âm giai G trưởng và tiếp tục sau tám nốt – hoặc một quãng tám. Các nốt nằm trong hình chữ nhật màu đỏ là một khung âm giai của E:
Thử chơi toàn bộ âm giai G trưởng ở vị trí đầu tiên, sau đó chỉ chơi các nốt trong hình chữ nhật màu đỏ. Bạn sẽ thấy rằng cả hai đều gợi lên những cảm xúc khác nhau; cái sau nghe u sầu hơn cái trước.
Mặc dù chúng bao gồm các nốt giống hệt nhau nhưng nghe lại khác nhau. Để hiểu lý do tại sao cần phải có kiến thức về cách bộ não con người xử lý các cao độ liên tiếp so với nhau – nhưng ta sẽ để điều đó cho các nhà khoa học thần kinh, việc của mình là biết và vận dụng nó thôi.
Mặc dù chúng bao gồm các nốt giống hệt nhau nhưng nghe lại khác nhau. Để hiểu lý do tại sao cần phải có kiến thức về cách bộ não con người xử lý các cao độ liên tiếp so với nhau – nhưng ta sẽ để điều đó cho các nhà khoa học thần kinh, việc của mình là biết và vận dụng nó thôi.
Ứng dụng khi chơi nhạc
Làm thế nào để áp dụng trong việc chơi nhạc? Chúng cung cấp cho bạn cảm giác về cách di chuyển giữa các giọng trưởng và giọng thứ theo những cách linh hoạt về âm nhạc. Và, với việc luyện tập đủ âm giai và kết hợp âm giai và giọng tương đương của nó, chúng mang lại cho bạn sự tự tin khi biến tấu các tiến trình hợp âm khác nhau, đặc biệt là những bài có hợp âm thứ trong giọng trưởng.
Quan trọng hơn, nó giúp bạn hiểu được sự khác biệt về âm sắc, điều bắt buộc trong việc chọn âm giai phù hợp để triển khai một bài hát. Tất nhiên, không có cách nào đúng hay sai để làm điều đó. Nhưng nếu bạn chơi bài Chúc mừng sinh nhật bằng giọng thứ (nghe có vẻ buồn), thì có thể đây sẽ không phải là một sinh nhật vui vẻ.
Còn nhiều điều cần tìm hiểu về âm sắc. Nhưng hiện tại, hãy tiếp tục thực hành các âm giai đó và xem liệu bạn có thể áp dụng nó cho những bài nhạc của mình hay không.
